In de wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst is bepaald dat de hulpverlener pas tot behandeling overgaat wanneer de patiënt hiervoor toestemming heeft gegeven. De hulpverlener moet zich inspannen om de patiënt op duidelijke wijze in te lichten over de voorgenomen behandeling en de mogelijke gevolgen en risico’s die met de behandeling gepaard gaan. Het geven van informatie door de hulpverlener en het geven van toestemming door de patiënt wordt tezamen informed consent genoemd.
In theorie lijkt het niet ingewikkeld: uitleg geven over de behandeling en toestemming ontvangen. Toch geeft de praktijk weer dat, met name in de gevallen een behandeling niet loopt zoals gepland, hulpverleners en patiënten het er niet altijd over eens zijn of er sprake is geweest van informed consent. Hieronder bespreken wij vier recente uitspraken waarin wordt geklaagd over het ontbreken van informed consent.
Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 28 juli 2025, ECLI:NL:TGZCTG:2025:127[1]
Klager heeft een geslachtsveranderende operatie ondergaan. Voor de operatie heeft de plastisch chirurg de behandeling met klager besproken en klager heeft vervolgens een algemeen informed consent-formulier ondertekend. Klager verwijt de plastisch chirurg dat de informed consent-formulieren te algemeen zijn en dat hij daardoor onvoldoende geïnformeerd is. De plastisch chirurg brengt daar tegenin dat hij klager in meerdere gesprekken heeft uitgelegd wat de operatieplannen waren en dat klager vervolgens geïnformeerd toestemming heeft gegeven.
Het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (CTG) stelt de klager in het gelijk omdat het college niet kan vaststellen wat precies met klager is besproken. Gezien de ingrijpende aard van de operatie moet uit het medisch dossier of uit het informed consent-formulier blijken dat de plastisch chirurg voldoende informatie heeft gegeven over (de gevolgen van) de behandeling. Het ondertekende algemene formulier is in dit specifieke geval niet voldoende om aan te nemen dat sprake is van informed consent.
Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 28 juli 2025, ECLI:NL:TGZCTG:2025:128[2]
Op 28 juli 2025 heeft het CTG nog een uitspraak over informed consent gedaan, waarbij het gehele oordeel van het Regionaal Tuchtcollege (RTG) in stand wordt gehouden.[3] Klaagster is geopereerd aan haar voet, waarna complicaties zijn ontstaan. Klaagster verwijt de orthopedisch chirurg dat hij haar onvoldoende heeft ingelicht over mogelijke complicaties.
Het RTG oordeelt in eerste aanleg dat de klacht over informed consent ongegrond is. In het dossier is duidelijk vermeld dat de orthopedisch chirurg klaagster informatie heeft gegeven over de operatie en dat meerdere complicaties zijn besproken. Of er een informatieve folder is meegegeven acht het RTG niet van belang aangezien een folder geen verplichting is in het kader van informed consent. Bovendien was de kans op de complicatie die is ontstaan dusdanig klein, dat deze complicatie niet met iedere patiënt besproken hoeft te worden. Het feit dat de operatie uiteindelijk pas zeven maanden na het consult heeft plaatsgevonden, maakt niet dat de orthopedisch chirurg het consult had moeten overdoen.
Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 16 juli 2025, ECLI:NL:TGZCTG:2025:121[4]
Wanneer een hulpverlener de behandeling van zijn collega overneemt heeft deze hulpverlener een eigen verantwoordelijkheid om de patiënt in te lichten over de behandeling, zo oordeelt het CTG. In dit geval heeft een fysiotherapeut zijn collega-fysiotherapeut bij het consult met klaagster gehaald. Deze collega-fysiotherapeut heeft vervolgens tijdens meerdere consulten de nek van klaagster gekraakt. Het CTG oordeelt dat de collega-fysiotherapeut, ondanks dat hij door zijn collega is gevraagd (een deel van) de behandeling over te nemen, zelf de voor- en nadelen, de eventuele risico’s en belasting van de voorgenomen behandeling met klaagster had moeten bespreken. Klaagster had tijd moeten krijgen om over de behandeling na te denken.
Geschillencommissie Zorg, 27 mei 2025, 759243/924310[5]
Deze uitspraak betreft wederom een gegronde klacht over het ontbreken van informed consent. De cliënt wordt door zijn tandarts verwezen voor het trekken van kies 18 (rechtsboven), maar de kaakchirurg verwijdert kies 48 (rechtsonder). De kaakchirurg stelt dat tijdens het consult is vastgesteld dat kies 18 geen indicatie tot verwijdering gaf en dat de klachten werden veroorzaakt door kies 48, dat hij de cliënt hierover geïnformeerd heeft en dat de cliënt ermee ingestemd heeft om kies 48 te verwijderen. De cliënt beweert echter dat er voorafgaand aan en tijdens de behandeling geen overleg met hem heeft plaatsgevonden.
De Geschillencommissie Zorg oordeelt dat het zorgvuldig vastleggen van het informed consent in het medisch dossier van essentieel belang is. De hulpverlener dient controleerbaar vast te leggen dat de cliënt op adequate wijze is geïnformeerd en toestemming heeft gegeven voor de voorgenomen behandeling. Uit de overgelegde stukken blijkt niet dat sprake is van adequate informatieverlening en toestemming van de patiënt. De kaakchirurg kan niet met het medisch dossier onderbouwen dat dit wél is gebeurd. De enkele stelling van de zorgaanbieder dat het gewijzigde extractiebeleid met de cliënt zou zijn besproken, is – mede in het licht van de uitdrukkelijke ontkenning van de cliënt – onvoldoende.
Conclusie
De uitspraken maken duidelijk dat een enkele handtekening onder een informed consent-formulier niet voldoende is om te kunnen spreken van informed consent. Naar gelang de behandeling ingrijpender is, wordt meer informatie en ook vastlegging hiervan verwacht van de hulpverlener. Als de hulpverlener een behandeling overneemt blijft hij de individuele plicht behouden om de patiënt op de hoogte te stellen van de behandeling en mogelijke complicaties. De uitspraken onderstrepen het belang van een volledig medisch dossier waaruit blijkt dat de patiënt daadwerkelijk goed geïnformeerd toestemming heeft kunnen geven voor de behandeling.
Vragen of behoefte aan advies? Neem gerust contact op met onze sectie Gezondheidsrecht.
[1]https://tuchtrecht.overheid.nl/zoeken/resultaat/uitspraak/2025/ECLI_NL_TGZCTG_2025_127.
[2]https://tuchtrecht.overheid.nl/zoeken/resultaat/uitspraak/2025/ECLI_NL_TGZCTG_2025_128.
[3]https://tuchtrecht.overheid.nl/zoeken/resultaat/uitspraak/2024/ECLI_NL_TGZRAMS_2024_247.
[4]https://tuchtrecht.overheid.nl/zoeken/resultaat/uitspraak/2025/ECLI_NL_TGZCTG_2025_121.
[5] https://www.degeschillencommissiezorg.nl/uitspraken/onvoldoende-geinformeerde-toestemming-bij-tandheelkundige-behandeling-leidt-tot-gegronde-klacht/.