Wat als een algemene vergadering eerder begint dan aangekondigd in de oproeping en niet alle aandeelhouders tijdig aanwezig (konden) zijn? Is het genomen besluit dan ongeldig? De Hoge Raad boog zich op 20 juni 2025 (ECLI:NL:HR:2025:978) over deze vraag in een familiekwestie rondom Steenfabriek De Rijswaard. Het oordeel brengt duidelijkheid: een te vroeg genomen besluit is niet nietig, maar vernietigbaar. En dat verschil is cruciaal zodra de vervaltermijn is verstreken.
Nietig of vernietigbaar: wat is het verschil?
Voldoet het besluit niet aan de gestelde eisen, dan kan het besluit vernietigbaar of nietig zijn. Een besluit in strijd met de wet of de statuten is in beginsel nietig. De nietigheid raakt het besluit in de geldigheid. Een belanghebbende kan een nietig besluit naast zich neerleggen.
Een besluit is vernietigbaar, indien:
1. het besluit in strijd is met wettelijke of statutaire bepalingen die het tot stand komen van besluiten regelen;
2. het besluit in strijd is met de redelijkheid en billijkheid; of
3. het besluit in strijd is met een reglement.
Een besluit dat vernietigbaar is, is geldig totdat het besluit door een rechter is vernietigd. De vernietiging heeft terugwerkende kracht. Dat wil zeggen dat de situatie wordt gecreëerd alsof er nooit een besluit is genomen. De uiteindelijke uitkomst is van vernietigbaarheid en nietigheid is vergelijkbaar, maar de rechtsgevolgen van het niet tijdig inroepen van deze rechtsgevolgen zijn aanzienlijk. Nietigheid kan op elk moment worden ingeroepen, ook buiten de rechter om. Vernietiging vereist actie binnen een jaar. Indien deze termijn verstrijkt, dan blijft het besluit in stand.
De casus van Steenfabriek De Rijswaard
De casus betreft de familievete rondom Steenfabriek De Rijswaard (“Steenfabriek”). Sinds 1982 is het (indirect) aandelenbelang in Steenfabriek in handen van vier broers. De familie heeft een complexe vennootschapsrechtelijke structuur opgezet. De aandelen in Steenfabriek worden indirect gehouden door Stichting Administratiekantoor De Rijswaard (“STAK”). De STAK heeft certificaten uitgegeven aan de vier beheermaatschappijen van de broers. De broers hielden ieder één preferent aandeel in elkaars beheermaatschappij, waarmee zij stemrecht in elkaars vennootschappen konden uitoefenen.
De zoon van één van de broers heeft zijn vader opgevolgd als CEO en hield, met zijn eigen beheermaatschappij, op enig moment ook certificaten van aandelen in Steenfabriek. Één van de andere broers, die geen kinderen had, is in 2020 overleden. Zijn aandelen in zijn beheermaatschappij (de “Beheermaatschappij”) gaan op grond van een testamentaire regeling naar de zoon van zijn broer, de CEO.
Op 10 januari 2018 zou een algemene vergadering hebben plaatsgevonden waarin zou zijn besloten om de statuten van Beheermaatschappij zodanig te wijzigen dat de aanbiedingsregeling vervalt indien de overledene geen kinderen nalaat. De aandelen in Beheersmaatschappij hoeven niet meer te worden aangeboden aan de aandeelhouders, de drie andere broers.
De oproeping vermeldde dat de vergadering op 10 januari 2018 om 11:00 uur zou plaatsvinden. Toen de broers op dat tijdstip arriveerden, kregen zij te horen: “Er is helemaal geen vergadering, dat is allang gebeurd.”
Standpunt van de broers en oordeel van de Hoge Raad
De broers menen dat het besluit tot statutenwijziging nietig is. Zij hebben de vergadering niet kunnen bijwonen en zij hebben hun standpunten niet naar voren kunnen brengen. Zij nemen onder andere het standpunt in dat een te vroeg begonnen algemene vergadering géén algemene vergadering is. Zowel in eerste aanleg als hoger beroep hebben de broers bot gevangen. Ook het cassatieberoep helpt hen niet.
Onder verwijzing naar de Wijsmuller-beschikking (ECLI:NL:HR:1968:AC4232) van de Hoge Raad van 15 juli 1968 overweegt de Hoge Raad dat besluitvorming door een orgaan van een rechtspersoon vereist dat allen die vergader- of stemrecht hebben of die een raadgevende stem hebben, in de gelegenheid moeten worden gesteld aan de besluitvorming deel te nemen en dus toegelaten moeten worden tot de vergadering waarin die besluitvorming plaatsvindt. Handelen in strijd met deze norm, levert strijd op met een wettelijke of statutaire bepaling die het tot stand komen van besluiten regelen (art. 2:15 lid 1 sub a BW) en leidt tot vernietigbaarheid van het besluit en niet tot nietigheid van een besluit. Het besluit tot statutenwijziging is in dit geval dus vernietigbaar. De termijn is daarentegen verstreken.
Meer weten?
Een vergadering die te vroeg is begonnen, kan leiden tot vernietigbaarheid van besluiten. Denkt u dat een besluit niet op de juiste wijze tot stand is gekomen? Neem dan zo snel mogelijk contact met ons op. Wacht u te lang, dan loopt u het risico dat het besluit in stand blijft.